Cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) nhắm đến việc áp đặt thuế carbon đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào thị trường EU, dựa trên lượng khí nhà kính phát thải trong quy trình sản xuất tại quốc gia xuất khẩu. Điều này ảnh hưởng đáng kể đến các mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam sang EU, bao gồm sắt thép, nhôm, xi măng và phân bón. Trong đó, sản phẩm sắt thép đóng góp 96% tổng giá trị của các mặt hàng này.

CBAM được triển khai theo ba giai đoạn, với giai đoạn thử nghiệm bắt đầu từ tháng 10/2023, tập trung vào ngành thép ban đầu. Các doanh nghiệp xuất khẩu trong giai đoạn này chỉ cần khai báo mức độ phát thải. Giai đoạn bắt buộc mua chứng chỉ phát thải CBAM và mở rộng phạm vi áp dụng sẽ bắt đầu sau năm 2026.

Ngành thép chiếm tỉ lệ lớn vào phát thải khí carbon toàn cầu (7-8% tổng lượng khí nhà kính). Sau khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực, xuất khẩu thép từ Việt Nam sang EU đã tăng mạnh. Tháng 6/2020, xuất khẩu thép sang EU chỉ chiếm 3,4% tổng kim ngạch xuất khẩu thép, nhưng con số này tăng lên 20,51% sau hai năm, tương ứng với mức tăng hơn 6 lần.

Tuy nhiên, CBAM đặt ra nhiều thách thức cho xuất khẩu thép Việt Nam sang EU, như áp lực phải mua chứng chỉ phát thải và khả năng cạnh tranh về giá trị. Thủ tục và cơ chế liên quan đến khai báo thông tin phát thải từ nhà xuất khẩu cũng có thể tạo rào cản thương mại.

Theo ước tính của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), ngành thép có thể giảm khoảng 4% giá trị xuất khẩu do CBAM. Nhu cầu giảm này có thể dẫn đến giảm sản lượng khoảng 0,8%, và tác động xấu đối với khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Tác động của CBAM đối với hoạt động xuất khẩu thép Việt Nam sang EU rõ ràng là một thách thức đáng kể, nhất là trong tương lai ngắn và trung hạn. Tuy nhiên, trong tương lai dài hạn, CBAM cũng mang lại cơ hội cho các doanh nghiệp thép Việt Nam để cải thiện chất lượng sản phẩm, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế và phát triển bền vững trong ngữ cảnh của nền kinh tế xanh và sạch.

Theo Fcafe